Welke mensen lopen het meeste risico om vanwege stressgerelateerde klachten uit te vallen en waarom? Vaak zijn sensitieve mensen de werknemers die loyaal zijn, een groot verantwoordelijkheidsgevoel hebben. Degenen die altijd klaar staan voor collega’s, de neiging hebben zichzelf weg te cijferen. Ze hebben aandacht voor harmonie binnen het team, oog hebben voor detail.
Sensitieve mensen vinden het vaak lastig om grenzen aan te geven en hebben moeite met de hoeveelheid prikkels in bijvoorbeeld een kantoortuin. Ze reageren sterk op incongruent gedrag en denken diep voordat ze met een reactie komen. Herken je deze werknemers in je organisatie? Dit zijn de (hoog)sensitieve werknemers, van wie er tussen de 15 en 20% rondlopen binnen iedere organisatie.
Een aantal cijfers en feiten op een rijtje vanuit TNO ARBO balans 2018 in samenwerking met ARBONED.
- Sectoren met de meeste burn-out zijn horeca, onderwijs en gezondheidszorg
- De gemiddelde duur van een burn-out is 8 maanden
- De leeftijdsgroep met de meeste burn-out gevallen is tussen de 25 – 30 jaar.
- Vooral een hoge werkdruk in combinatie met een lage autonomie verhogen het risico op werkstress en op uitval door een burn-out.
Bron: Hooggevoelig heel gewoon
Hoe werkt dat hoogsensitieve brein?
Via wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat het hoogsensitieve brein iets anders in elkaar zit dan het niet-hoogsensitieve brein. Bij een gelijksoortige opdracht, waarbij naar foto’s werd gekeken, werd bij hoogsensitieve mensen meer activiteit in de hersenen gemeten. De hersenengebieden lichtten feller op. Maar daarnaast lichtten ook méér hersengebieden op dan bij niet hoogsensitieve mensen. Dit wijst op een intensere waarneming en een diepere verwerking van de stimuli. Doordat de informatie met veel meer hersengebieden wordt verwerkt, worden er meerdere analyses gemaakt en nieuwe verbanden gelegd.
Een uurtje uit het raam staren
Een ander interessant feit over de hersenen is de werking van het Default Mode Network. Dat is het gedeelte van de hersenen dat ‘aanslaat’ als je in rust bent, niets doet. Het Default Mode Network houdt zich bezig met reflectie, verbanden leggen tussen verschillende gebeurtenissen, fantaseren over hoe het zou kunnen zijn. Ook houdt dit stukje van je hersenen zich bezig met morele besluitvorming: is het wel goed wat er is gebeurd? Dit stukje brein is bij hoogsensitieve mensen veel actiever dan bij niet HSP. Zo kan een HSP rustig een half uurtje uit het raam kijken en heeft ook vaak niet zoveel moeite met ergens te wachten. Er is zoveel om te overpeinzen. Het betekent ook dat hoogsensitieve mensen vaak een situatie opnieuw afspelen in hun hoofd en zich daarbij afvragen of ze wel het juiste hebben gedaan. Dat is dus het Default Mode Network dat zo actief is bij hoogsensitieve mensen.
Voelen wat een ander doet
Per toeval werd het bestaan van spiegelneuronen ontdekt door Rizzolatti. Hij maakte breinscans bij apen en in de pauze pakte een van de onderzoekers een voorwerp, terwijl een aap toekeek. In de hersenen van de aap werden de breingebieden actief die actief zouden worden als de aap zèlf dat voorwerp zou pakken. Dus hoewel de aap alleen maar toekeek, ‘dacht’ zijn brein als het ware dat hij het zelf oppakte. Dit is de basis van het grote empathische vermogen dat hoogsensitieve mensen hebben. Doordat ze veel spiegelneuronen hebben, voelen ze heel goed aan wat andere mensen meemaken. Bijna alsof ze het zelf meemaken. En dit is ook de reden dat HSP zich snel laten beïnvloeden door de gemoedstoestand van anderen. Ze nemen die gevoelens snel over.
Sterke emotionele reactie
Jadzia Jagielloicz onderzocht of (hoog)sensitieve mensen intensere emoties ervaren. Daarvoor kregen een groep hoogsensitieve mensen en een groep niet HSP verschillende positieve en negatieve foto’s te zien. Uit een vragenlijst die ze naderhand moesten invullen, bleek dat bij de HSP zowel de positieve als de negatieve beelden veel sterkere emoties opriepen. Dat betekent, dat eenzelfde situatie door HSP als veel emotioneler wordt ervaren dan door niet hoogsensitieve mensen.
Uit een test door Elaine Aron bleek dat het humeur van hoogsensitieve mensen sterker wordt beïnvloed door stress. Ze liet 160 psychologiestudenten vraagstukken oplossen. Er waren twee versies: een gemakkelijke en een moeilijke. De sensitieve mensen die de moeilijke test hadden gemaakt, voelden zich na afloop veel slechter dan de sensitieve mensen die de gemakkelijke test hadden gemaakt. Bij de niet sensitieve mensen was er géén verschil in het humeur van de studenten. HSP ervaren dus meer stress door omgevingsfactoren, terwijl deze op niet HSP geen impact hebben.
Eerst kijken, dan doen
Sensitieve mensen hebben het zogenaamde ‘Pauze-to-check’ systeem. In een nieuwe situatie wordt eerst de situatie geanalyseerd. Het brein maakt verbinding met eerde ervaringen om de situatie te kunnen analyseren. Zo lang als het niet helemaal duidelijk is hoe de nieuwe situatie geduid moet worden, blijft het brein zoeken. Als de situatie voldoende geanalyseerd is gaat de HSP bedenken wat de optimale optie is: als ik dit doe, dan gebeurt dat. kenmerkend voor hoogsensitieve mensen is, dat het gezamenlijke welzijn vaak hoger scoort dan het eigen welzijn. Verschillende scenario’s passeren de revue, terwijl het gezamenlijk belang daarbij voorop staat. Daarna pas gaat de HSP reageren. Door al deze stappen die doorlopen zijn, is het vaak niet mogelijk om ad-rem te reageren. De uiteindelijke uitkomst kan zelfs voor een niet sensitief mensen onbegrijpelijk zijn, omdat ze de gedachtegang gemist hebben.
Meer onderzoek is nodig
Judith Homberg, hoogleraar neurowetenschappen, zegt in het NRC Handelsblad: ‘Er is nog relatief weinig onderzoek gedaan naar de hersenen van hoogsensitieve mensen. Het is belangrijk dat er meer onderzoek komt. Het is gewoon een eigenschap die goed óf slecht kan uitpakken. Er zijn mensen die er echt last van hebben. Daarom is het belangrijk dat ook psychiaters, psychologen en huisartsen er kennis van krijgen, om mensen de juiste hulp te kunnen bieden’. Esther Bergsma, sociaal-wetenschappelijk onderzoeker, zegt in haar boek ‘Het hoogsensitieve brein’: De interpretatie van breinonderzoeken is ingewikkeld. Het brein blijkt met elke ontdekking nog complexer dan we al dachten. Wat er nu bekend is, is het resultaat van gedegen onderzoek. Toch kan over enkele jaren blijken dat de conclusies die we eraan verbinden genuanceerd moeten worden’.
Informatieverwerking en analyse
Een sensitief mens heeft meer tijd nodig om de aangereikte informatie te verwerken, en komt dan tot een meer complete analyse van de situatie. Elaine Aron, psychotherapeut en onderzoeker, verwoordt dat mooi in een voorbeeld:
Stel je een lopende band voor met sinaasappels. De sinaasappels hebben drie formaten: klein, middel en groot. Ze moeten aan het eind van de band door drie gaten: klein, middel of groot. Bij sensitieve mensen liggen er veel meer sinaasappels op de lopende band, en ze hebben tien verschillende groottes, van klein naar groot. Aan het eind van de band moeten deze sinaasappels door tien gaten. Een meer complex proces. Uiteindelijk is alles heel netjes geordend, maar de band slaat ook wel eens op tilt. Dan hopen de sinaasappels zich op voor de gaten kunnen de juiste ingang niet meer vinden. Dan moet de band even op tilt, tot alles gesorteerd is, en kunnen we weer verder.
Zo kun je de informatieverwerking van een hoogsensitief mens zien. Diegene heeft af en toe even rust nodig om alles te verwerken.
Bron: HSP magazine, Lente 2020